آب ژاول یا وایتکس (نام خانگی) محلولی ازهیپوکلریت سدیم است ،که کاربردهای زیادی درصنایع مختلف و زندگی روز مره دارد.
یک ماده معدنی است وخاصیت بازی دارد،توسط برتوله کشف شداولین باردرمحله ژاول پاریس تولید شد، به آب ژاول معروف شد.
محلولی ناپایدار است ودراثر حرارت و نور خاصیت خودرا بتدریج ازدست می دهد،رنگ آن تقریبا زردو بوی تندی دارد .
در تولید مایعات سفید و صنایع بهداشتی و صنایع کاغذو مقوا و همینطور در نساجی کاربرد دارد .
این محلول ماده ای سمی است ، خاصیت ضد عفونی کننده آب ژاول بدلیل تولید کلر آزاد می باشد .
اگر به هر دلیل اشتباه بنوشید باید بلافاصله شیر بخورید.
NaoH این محلول ازدمیدن گاز کلردرمحلول سدیم هیدروکسید تهیه می شود،آزمایشات لازمه جهت تعیین مقدارکلرآزاد و
است.
در استخرها برای ضد عفونی کردن استخر استفاده می شود .
از آنجاکه نگهداری گازکلرخطرانفجاردارد،بهمین دلیل برای تصفیه آب از حالتهای مایع آن مثل آب ژاول استفاده می شود .
از نظر وزارت بهداشت مورد تایید است و ضرری برای انسان ندارد.
سدیم هیپوکلریت بدلیل خواص اکسید کنندگی قوی باعث اکسید کردن کثیفی ها می شود.
برای تمیزکردن بسیارمناسب است چون کثیفی ها به سادگی درآب حل می شوندو راحترازسطوح پاک می شوند .
در بیمارستانها و هتل ها از این محلول برای ضد عفونی کردن و تمیز کردن ملحفه ها استفاده می شود .
این محلول تمام میکروبها و قارچها و ویروسها را ار بین می برد، برای همین ضد عفونی کننده خوبی است.
بعنوان یک ضدعفونی کننده و ماده دفع بو در لبنیاتها، مخازن آب و دفع زباله ها استفاده می شود .
در آزمایشگاهها برای ضد عفونی کردن بخصوص در آزمایشاتی که در معرض ویروس هپاتیت هستند استفاده می شود .
حتی در پزشکی هم کاربرد دارد،دردندانپزشکی برای درمان ریشه، برای جلوگیری از عفونت وانحلال بافت مرده استفاده می شود .
برای درمان اگزما نیز مفید می باشد .
آب ژاول را از دمیدن گاز کلر در محلول سدیم هیدروکسید تهیه می‌کنند.
از جمله آزمایش‌هایی که روی آب ژاول انجام می‌شود تعیین مقدار کلر آزاد و تعیین مقدار NaOHاست.
واکنش سود سوزآور با گاز کلر:
Cl۲ + NaOH —-> NaClO + NaCl + H۲O
همانطور که از واکنش بالا پیداست، چنانچه گاز کلر را در محلول سود سوزآور وارد کنید، آب ژاول تولید می‌شود.
تمامی مخازن و لوله‌های داخل آن که برای تولید مایع سفید کننده بکار می‌روند باید از جنس PVC باشند.
زیرا گاز کلر در مجاورت با رطوبت با هر فلزی ترکیب شود باعث خوردگی آن می‌شود.
در داخل مخزن سود را میریزند و از پایین گاز کلر را وارد می‌کنند.
میل ترکیبی گاز کلر با سود بسیار زیاد است،
به همین دلیل گاز کلر در خلال زمانی که از ته مخزن به سطح مخزن می‌رسد، جذب می‌شود.
در اینجاست که هرچه خروجی گاز کلر از سطح مخزن کمتر باشد نشاندهنده این است که واکنش تولید آب ژاول دارد به خوبی صورت می‌گیرد.
آنچه در رابطه با تهیه آن به روش فوق اهمیت دارد،
دقت در کنترل، به هنگام تولید آن است زیرا چنانچه تزریق کلر قبل از خاتمه عمل متوقف نشود،
واکنش برعکس شده و بسرعت دما بالا می‌رود و محصول از بین می‌رود.
حسگری که اوپراتور واحد تولید آب ژاول را در قطع به موقع تزریق گاز کلر یاری می‌دهد ORP نام دارد
و بر اساس اکسایش /کاهش کار می‌کند.
اگر pH به حدود ۱۲/۲ تا ۱۲ برسد واکنش پایان یافته‌است.
از آنجائیکه هرچه محیط سردتر باشد واکنش تولید آب ژاول نیز بهتر صورت می‌گیرد
بایستی دقت شود تا دما از ۴۲ درجه سانتیگراد بالاتر نرود.
در یک تولید نرمال آب ژاول، گاز کلر از حدود ۲۰ درجه شروع شده و در دمای ۴۲ درجه پایان می‌گیرد.
این محلول را برتوله، کشف کرد و چون نخست در محله ژاول پاریس تولید می‌شد، به آب ژاول معروف شد.
بطور کلی،آب ژاول یا سفید کننده، در واقع یک عامل اکسید کننده می‌باشد.
فعالیت آن، به این وسیله اندازه گیری می‌شود که چه مقدار کلر قابل دسترسی وجود دارد.
کلر فعال (کلر قابل دسترس) اندازه ای از قدرت اکسیدکنندگی کلر موجود در سفید کننده می‌باشد.
در پودرهای سفید کننده CaOCl2 مقدار کلر قابل دسترس همان درصد کلر در پودر می‌باشد.
اما در سدیم هیپوکلریت مقدار کلر قابل دسترس دو برابر در صد موجود در پودرهای سفید کننده می‌باشد.
زیرا قدرت اکسیدکنندگی -OCl دو برابر اکسیدکنندگی Cl2 است.
احیای OCl (کلر با اکسایش +۱) به Cl (کلر با اکسایش -۱) با دو الکترون انجام می‌شود،
در حالیکه احیای Cl2 به -Cl با یک الکترون برای هر کلر انجام می‌گیرد.
از آنجا که در ایران با نام تجاری وایتکس عرضه شده بیشتر با این نام شناخته می‌شود.
اگرچه سایر شرکت‌های سازنده آن عبارت مایع سفید کننده استفاده می‌کنند.
از جمله شرکت های تولید کننده عمده آب ژاول در ایران می‌توان به پتروشیمی شیراز و پتروشیمی بندر امام و پتروشیمی اروند اشاره کرد.
مزیت آب ژاول این است که خاصیت ضدعفونی کننده نیز دارد
محلول هیپوکلریت تمام میکروبها اعم از قارچ، ویروس و باکتری را نابود می‌کند.
بعنوان یک ضد عفونی کننده و ماده دفع بو در لبنیاتها، مخازن آب، دفع فاضلاب‌ها استفاده می شود.
برای اهداف خانگی از قبیل ضد عفونی کردن لگن‌ها و وان حمام، لباس‌ها، آشپزخانه و …
و نیز در ضد عفونی کردن آزمایشگاههایی که در معرض ویروس هپاتیت هستند (مثل همودیالیز) و اماکن تهیه و توزیع مواد غذایی استفاده می‌شود.
همچنین از محلول رقیق‌تر این ماده در شستشوی زخم‌های آلوده که باز تازه نباشند، استفاده می‌شود.
در طول جنگ جهانی اول، در معالجه زخم‌ها بعنوان محلول ضد عفونی کننده و التیام‌بخش مورد استفاده قرار گرفته بود.
استفاده از این ماده در لباسشویی و برای ضد عفونی کردن لباس‌ها توصیه می‌شود.
حتی خود لباسشویی را هم می‌تواند با آب ژاول و آب داغ ضد عفونی کنید.
بدین ترتیب که مقداریاز آنرا درون لباسشویی ریخته و بگذارید تا با آب داغ (بدون لباس) ده دقیقه کار کند.
همانطور که قبلا ذکر شد، ماده اولیه اکثر سفید کننده‌ها که در قدیم به آب ژاول معروف بوده‌اند،
هیپوکلریت سدیم است. برای پاک کردن لکه کپک، خون، قهوه، تنباکو، آب میوه و بسیاری دیگر از لکه‌ها مناسب است.
برای از بین بردن این لکه‌ها، یک قاشق آن را در یک لیوان آب بریزید و به کمک قطره چکان روی لکه بریزید.
به عنوان سفید کننده برای پنبه، کتان، چتائی، ابریشم مصنوعی، خمیر کاغذ و مرکبات مفید است.
در حقیقت بیشترین کلر خریداری شده جهت سفید کردن محصولات سلولزی قبل از استفاده به هیپوکلریت تغییر داده می‌شود.
مزیتتش این است که خاصیت ضدعفونی کننده نیز دارد،
زیرا یک سفیدکننده کلردار است. افزودن مقدار کمی پربورات به آب ژاول، قدرت سفیدکنندگی آن را افزایش می‌دهد.
البته باید توجه داشت که آب ژاول یا محلول هیپوکلریت سدیم، ناپایدار است و در مجاورت نور و گرما، یون -OCl تجزیه شده،
اکسیژن آزاد می‌کند و در نتیجه از شدت عمل آن کاسته می‌شود.
لذا باید آب ژاول را در ظروف مات و نیز دور از گرما نگهداری کرد.
همچنین بهتر است محلول‌های تازه استفاده شود، زیرا به هر حال در اثر ماندن بسادگی تجزیه می‌شود.
ماده ای بسیار سمی است و می تواند سبب تحریک چشم شود
بخارات آن سبب تحریک چشم و پوست می شود.
خوردن این ماده ممکن است سبب تهوع، درد شدید معده، و در برخی موارد باعث مرگ شود.
آب ژاول قابل انفجار نیست و مخرب لایه ازن می باشد.
آب ژاول، باعث از بین رفتن پشم می‌شود،
برای همین باید از آن برای پارچه‌های پشمی و نیز ابریشمی و چرم استفاده کرد
همچنین خیس کردن زیاد پارچه‌ها در آن سبب ضعیف شدن الیاف آنها می‌شود.
سبب خوردگی فلزات و وسایل فلزی می‌شود.
ماده ای بسیار سمی است و نباید آن را در محیط های بسته بکار برد
و از بکار بردن آن به همراه جوهر نمک و موادی مثل آن نیز باید جدا خودداری کرد (یعنی همیشه آن را به تنهایی و بدون مخلوط با پاک کننده‌های دیگراستفاده کنید).
زیرا این دو با هم، گاز بسیار سمی و کشنده کلر را تشکیل می‌دهند.
باعث از بين رفتن پشم مي‌شود، براي همين بايد از آن براي پارچه‌هاي پشمي و نيز ابريشمي و چرم استفاده کرد.
همچنین خيس کردن زياد پارچه‌ها در آب ژاول سبب ضعيف شدن الياف آنها مي‌شود.
سبب خوردگي فلزات و وسايل فلزي مي‌شود.
ماده اي بسيار سمي است و نبايد آن را در محيطهاي بسته بکار برد و از بکار بردن آن به همراه جوهر نمک و موادي مثل آن نيز بايد جدا خودداري کرد (يعني هميشه آن را به تنهايي و بدون مخلوط با پاک کننده‌هاي ديگراستفاده کنيد).
زيرا اين دو با هم ، گاز بسيار سمي و کشنده کلر را تشکيل مي‌دهند.
ماده موثر آب ژاول (سديم هيپوکلريت) ، پوست ، چشم و ريه‌ها را تحريک مي‌کند
و به آنها آسيب مي‌رساند، لذا از تماس مستقيم آن با دست بايد پرهيز کرد و از ورود ناگهاني آن به چشم بايد جلوگيري نمود.
Visits: 3